Saygı neye göre duyulur?
Herhangi birisi sırf yaşça bizden büyük diye ona saygı duymamız gerekir mi? Yoksa saygı kişinin hak etmesi karşılığında mı duyulur? Çevremdeki bir çok yetişkin sırf yaşça büyük oldukları için onlara karşı saygılı olmamı bekliyor fakat onlar benimle iletişime geçerken genellikle argo veya agresif kelimeler kullanıyorlar.
5 Replies
Saygıyı belirleyen birçok faktör olduğunu düşünüyorum. Kişinin yaşça büyük olması da bunlardan biri. Sonuçta karşıdaki kişi daha çok şey yaşamış. Kişilik özellikleri ve yaptığı şeyler ile de duyulan saygı azalabilir veya artabilir. Yani yaşça büyük olmak ilk tanışmada saygı duyulmasını sağlar, sonrasında zaten tanıdıkça başka şeylerden dolayı saygı artar veya azalır.
Çok şey gördüğünü söyleyebilir miyiz yaşça büyük olduğu için? Beki "görmüş" veya "içinde yaşamış" olabilir ama bu olaylar olmasına rağmen deneyim kazan(a)mayıp "boşa" yaşamış olabilir. Buna da sonrasında tanıdıkça değişir diyebiliriz ancak neden varsayılan tutum bu olsun?
Yaşa değil yaşanmışlığa veya deneyime saygı duyulmalı bence. Ki bazı deneyimleri elde etmek için yaşamak da gerekmiyor. Pekala yaşı küçük olan birisi, kendinden önce yaşanan bir olay hakkında, o olayı "görmüş" veya "içinde yaşamış" olmamasına rağmen, diğer kişiden daha bilgili veya deneyimli olabilir.
Elbette bilgi birikimi bundan ibaret değil. Duygusal olgunluk, aile işleri vs. gibi şeyler olabilir. Ancak örneğin sokaktan geçen ve/veya bana faydası olmayan birine saygı konusunda (ve diğer konularda) temel nezaket kuralları çerçevesinde davranmak daha iyi gibi. Tanıdıklarınız ve size bu bilgileri aktarabileceğini bildiğiniz (veya tahmin ettiğiniz) kişilere daha fazla saygı duyabilirsiniz. Ama yine, bu 100'den başlayıp puan kırmaktan daha iyi bence. Ayrıca bu bilgileri kazanmak kolay olmayabilir ama o kişi bana fayda sağlamadığı ve bilgi aktarmadığı sürece pek bir fark olacağını düşünmüyorum.
Bende şahsi fikrimi belirtmek isterim.
Saygı eylemine kısaca bir kişiye karşı verdiğimiz değer diyebiliriz. Bir kişinin bize göre değerli olup olmamasıda bana göre bana sağladığı faydaya göredir. Herhangi birisi sırf yaşça büyük diye ona saygı duymak bana göre anlamsızdır çünkü yaşının büyük olması bir başarı değil vey bana herhangi bir şey katmıyor. 60 yaşına kadar boş bir hayat sürmüş olabilir veya hayatı pislik şeylerden ibaret olabilir.
Evet temel nezaket kurallarına uyarak konuşmak daha sağlıklı olabilir
Bir kişinin yaşının büyük olması o kişinin bizden daha çok şeyler yaşaması olasılığını arttırır ama küçük yaşta olmamıza rağmen bizde bir çok şeyi erkenden tecrübe edebiliriz
Bir kişi ailesel sorunlarını 30'lu yaşlarda yaşarken biz ergenlik çağında yaşayabiliriz mesela
Tanışma sırasında saygı duyulabilir diye dedim. Ne de olsa bizden daha uzun süre yaşamış ve bizden daha deneyimli olma ihtimali var. Zaten kısa bir sohbetten sonra az çok boşa mı yaşamış, hayatı iyi mi geçirmiş anlayabiliriz diye düşünüyorum.
Temel nezaket kuralları dediğim bu aslında. Temel nezaket kuralları dediğim çerçeveyi dışlayan durumlar şunlar: Mesela bazı kişiler yaşı büyük olduğundan dolayı hem daha çok üsten bakıyor hem de ayrıcalık bekliyor. Mesela otobüs gibi yerlerde sırf yaşı büyük diye yer vermediğiniz zaman "saygısız" olmazsınız. Ya da annenizle ya da babanızla fikriniz ters düşünce "Sus, anneye/babaya karşılık verilmez." denir. Karşılık vermek de saygısızlık değil bence. Sırf böyle bir ihtimal olduğu için onlara daha ayrıcalıklı mı davranmak gerekir? Temelini hak etmen gerekmez ama diğerini hak etmen gerekir.
Başka bir durum da gençler yaşlıları varsayılan olarak (her ne kadar iyi niyetli de olsa) daha bilgili gördüğünde yaşlıların genelinde de tam tersi olarak "Siz daha toysunuz, bilmezsiniz." şeklinde önyargılı bir tutumun olabileceğini düşünüyorum. Siyasi tartışmalar başta olmak üzere bunu çoğu yerde görüyoruz. O yüzden saygının ve varsayılan tutumların sınırının olması gerekiyor.
Ülkedeki çoğu yaşlının hiçbir şey okumadığı, çoğu şeyde mantıksal olarak düşünmediği de belli bence. Entelektüel bilgi dışındaki bilgileri (daha önce dediğim aile kurma vs.) mantıksal düşünebildiğini bildiğiniz yaşlı kişilerden öğrenebilirsiniz mesela. Hatta onlara temel saygıdan daha fazla saygı duyabilirsiniz. Ama hiç görmediğiniz kişileri sırf sizden yaşlı diye ilk başta bilgili ve deneyimli görmek saçma geliyor bana.